Kolejnym miejscem, w którym zatrzymał się Szef Rządu Mateusz Morawiecki przemierzając Podlasie była Kopna Góra, a dokładnie cmentarz Powstańców Listopadowych. Premier wziął udział w uroczystych obchodach 189. rocznicy wybuchu Powstania Listopadowego. Kopna Góra jest jednym z nielicznych miejsc w Polsce, gdzie upamiętnieni są powstańcy listopadowi.
Na uroczystościach w Kopnej Górze obecni byli posłowie m.in.: Minister Edukacji Narodowej Dariusz Piontkowski, Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk, Jarosław Zieliński, Adam Andruszkiewicz, senatorowie: Mariusz Gromko i Marek Komorowski, samorządowcy: Marszałek Województwa Podlaskiego Artur Kosicki, Wojewoda Podlaski Bohdan Paszkowski, gospodarz miejsca – Burmistrz Supraśla Radosław Dobrowolski, reprezentujący Powiat Sokólski: Starosta Sokólski Piotr Rećko i Członek Zarządu Powiatu Sokólskiego Jerzy Białomyzy, duchowni: Metropolita Białostocki Biskup Tadeusz Wojda, Arcybiskup Białostocki i Gdański Jakub, Biskupi ksiądz Henryk Ciereszko i ksiądz Andrzej Borkowski, przedstawiciele służb mundurowych: pułkownik Paweł Adam Lachowski – Dowódca Garnizonu Białystok, Pułkownik Sławomir Kocanowski – Dowódca I Podlaskiej Brygady WOT, generał Grzegorz Biziuk – Komendant Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej, pułkownik Zbigniew Redziak, nadbrygadier Jarosław Wendt – Podlaski Komendant Wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, duża grupa leśników m.in. Nadleśniczy Nadleśnictw: Krynki, Czarna Białostocka, Supraśl, harcerze, mieszkańcy Sokołdy, gminy Supraśl i Podlasia.
Przed rozpoczęciem obchodów odbyło się uroczyste włączenie iluminacji świetlnych, dzięki którym cmentarz położony wzdłuż drogi z Supraśla do Krynek będzie widoczny również po zmroku. Krzysztof Łaziuk z Nadleśnictwa Supraśl, pasjonat historii wprowadził zgromadzonych w historię tego miejsca i wydarzeń, które tu zaszły. Po przybyciu Premiera na maszt została wciągnięta flaga, przy akompaniamencie orkiestry wojskowej odśpiewano Hymn Narodowy.
“… Bardzo dziękuję za zaproszenie na tą wielką, wspaniałą uroczystość w przepięknej oprawie, z piękną asystą wojskową. Powstańcy Listopadowi są godni takiego uczczenia ponieważ w najtrudniejszych okolicznościach walczyli o rzeczywistą niepodległość. To pożar na Solcu w Warszawie zwiastował Powstanie Listopadowe. Piotr Wysocki i jego przyjaciele, żołnierze z nim związani, podchorążowie rozpoczęli to powstanie. Powstanie było w sercach Polaków bo w sercach Polaków zawsze jest wolność. Polacy ni godzą się na ułudę wolności (…) Polacy walczą o wolność do końca, tak jak Maurycy Mochnacki – jeden z powstańców, który nie chciał być oficerem, chciał być zwyczajnym żołnierzem. (…) Chylę czoła przed Powstańcami, którzy wtedy walczyli w nierównej walce z armią rosyjską Cara Mikołaja. (…) Chwała Powstańcom Listopadowym, chwała wszystkim Polakom, którzy na przestrzeni wieków walczyli o wolną Polskę, orężem, piórem i na najróżniejsze sposoby. Pamięć o nich niech nigdy nie zaginie. Cześć ich pamięci, chwała Bohaterom!” -mówił Premier Mateusz Morawiecki, a tłum odpowiedział – chwała Bohaterom!
Duchowni różnych wyznań odmówili modlitwy ekumeniczne. Odczytano apel pamięci po którym żołnierze oddali salwę honorową. Delegacje złożyły pod pomnikiem wieńce, wspólnie zaśpiewano też pieśń patriotyczną – “My, Pierwsza brygada”.
Na stronie internetowej dobroni.pl znaleźliśmy skróconą historię cmentarza w Kopnej Górze:
“Radosław Dobrowolski, burmistrz Supraśla poszukując informacji o swoich przodkach, pojechał do parafii w Szudziałowie. Przeglądając tam dawne księgi natrafił na taki oto zapis: „Roku Pańskiego tysiącznego osiemsetnego trzydziestego pierwszego miesiąca czerwca dwudziestego piątego dnia rano we wsi Sokołdzie wojsko polskie w przechodzie na spoczynku rozlokowane, napadnięte przez wojsko rossyjskie, w części pobite, w części potopione w rzece Sokołdzie. Wojsko polskie pobite, grzebanem było bez żadnej zwłoki zaraz w różnych miejscach wsi Sokołdy przez sołdatów wojska rosyjskiego. Jednemu tylko żołnierzowi polskiemu ciężko ranionemu uprosiłem pozwolenia dać ostatnią absolucyją i namaszczenie Oleju Świętego jako przypadkowie iadący do chorego i tamże w Sokołdzie zachwycony. Potopieni żołnierze w liczbie pięćdziesiąt sześciu pochowani zostali w innej mogile na tej stronie rzeki przed groblą do rzeki, idąc po prawej stronie pod górą. Niech odpoczywają w pokoju.
Ksiądz Andruszkiewicz”
Z treści notatki wynika, iż we wsi Sokołda 25 czerwca 1831r. (według kalendarza juliańskiego a który zastąpiony został w 1582 r. przez kalendarz gregoriański, używany nadal przez niektóre Kościoły, aby podkreślić swoją odrębność), czyli 7 lipca 1831r. (według kalendarza gregoriańskiego) rozegrała się bitwa, w której zaskoczeni powstańcy zostali pokonani przez Rosjan i pochowani przez nich na Kopnej Górze.
Dzięki Panu Radosławowi Dobrowolskiemu, Stowarzyszeniu Collegium Suprasliense z Supraśla, naukowcom z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jak też lokalnym miłośnikom historii w 2007 r. ruszyły prace poszukiwawcze, które trwały trzy lata.
W grudniu 2009 r. udało się zlokalizować mogiłę, która była w pobliżu pomnika upamiętniającego pochówek poległych Powstańców Styczniowych 1863 r.
W 2010 r. została przeprowadzona ekshumacja. Wydobyto szczątki 46. powstańców, które zostały złożone w specjalnie przygotowanych niewielkich trumienkach. Na każdej z nich umieszczona została tabliczka: „ Nieznany żołnierz. Poległ 7 lipca 1831 roku”. 12 grudnia 2010 r. odbyła się niezwykła msza święta w kościele Trójcy Świętej przy honorowej asyście grup rekonstrukcyjnych, grup Strzelców i żołnierzy współczesnego wojska, po której szczątki poległych zostały przeniesione na miejsce tymczasowego spoczynku w cmentarnej kaplicy grobowej rodziny Buhcholtzów w Supraślu.
Trzy lata musieli czekać bohaterowie na wybudowanie cmentarza wojennego u stóp Kopnej Góry. Trudności z budową cmentarza wystąpiły już na samym początku, kiedy to Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa nie zgadzała się by każdy z powstańców miał w Kopnej Górze oddzielny grób. Uważano, że szczątki powinny zostać złożone w zbiorowej mogile. Jednak udało się by pierwotna koncepcja zwyciężyła.
Cmentarz powstał na stoku zniesienia przed terenem arboretum w Kopnej Górze. Wiedzie do niego brukowa aleja i schody, które biegną jego środkiem ku pomnikowi z inskrypcją. Na początku alei ustawiona jest ośmiometrowa kolumna zwieńczona orłem powstańczym. Na stoku znajduje się 46 mogił oznaczonych głazami, na których namalowane są białe orły i zwieńczone żelaznymi krzyżami. Na szczycie umiejscowiony jest pomnik z inskrypcją: „Tu spoczywa 46. Powstańców Listopadowych z oddziału płk. Józefa Zaliwskiego, poległych w walce o niepodległość Rzeczypospolitej w bitwie nad rzeką Sokołdą 7 lipca 1831 r. Cześć Ich Pamięci!”.
Cmentarz powstał m.in. dzięki wsparciu zarządu województwa oraz wojewody podlaskiego.
15 września 2013r. odbyła się uroczystość ostatecznego i godnego pogrzebu polskich żołnierzy płk. Józefa Zaliwskiego poległych pod Sokołdą. Badania kości przeprowadzone przez ekspertów sądowych wykazały, iż powstańcy mieli obrażenia zadane szablami i kolbami karabinów. Zaskakującym była duża ilość tych ran oraz charakterystyczne wgniecenia i złamania na czaszkach, co pozwoliło wywnioskować, iż Polacy nie zginęli w walce, ale gdy byli już bezbronni i po prostu zabijani przez Rosjan. Ciała poległych zostały obdarte z mundurów i pogrzebane bezładnie w jednej jamie grobowej.
Historia tej bitwy zawarta została na tablicy informacyjnej ustawionej obok nekropolii, więc nie będę, więc jej przytaczał a zainteresowani odczytają ją z zamieszczonych zdjęć.
Nasuwa się jednak pytanie jak to się stało, że w miejscu pochówku powstańców Listopadowych stoi pomnik upamiętniający powstańców Styczniowych.
Puszcza Knyszyńska była miejscem działań partii powstańczych w 1863 r. W czasie powstania styczniowego, nad Sokołdą, miała miejsce potyczka powstańców z kozakami. Kilku schwytanych powstańców miało zostać powieszonych na terenie obecnego arboretum. Na stronie „150. rocznica Powstania Styczniowego” w zakładce „Ścieżka historyczna – tablice informacyjne” możemy przeczytać opowieść Aleksandry Truszkowskiej o tych wydarzeniach. Jak pisze autor: „W dniu 26 kwietnia 1863 roku wkroczył tu zwartą kolumną powstańczy oddział Walerego Wróblewskiego by odczytać zebranym mieszkańcom Sokołdy Manifest Rządu Narodowego. “
Patrycja A. Zalewska
