Nowe stare elementy bożnicy w Suchowoli
Podczas prac remontowych w zabytkowej bożnicy w Suchowoli, która za sprawą inwestora – Powiatu Sokólskiego przechodzi głęboką termomodernizację, odkryto detale architektoniczne, pochodzące prawdopodobnie z czasów budowy świątyni. Są to m.in. półkoliste gzymsy nad oknami i oryginalna cegła.
W związku z tym, że roboty budowlane mają na celu również powrót do XIX-wiecznych rozwiązań architektonicznych, dalsze prace prowadzone będą na podstawie projektu budowlanego zamiennego, uwzględniającego odkryte elementy. Po zakończeniu remontu w budynku ma powstać centrum integracji społecznej.
Murowana synagoga zwana “nową” została wzniesiona około połowy XIX wieku. W czasie okupacji radzieckiej służyła jako skład siana i owsa. Po zakończeniu II wojny światowej gmach nieznacznie przebudowano i zaadaptowano na potrzeby Liceum Ogólnokształcącego w Suchowoli. Fasada synagogi została zmieniona po 1945 roku. Wówczas przebudowano elewację – dokonano rozbiórki przedsionka w elewacji frontowej i północnej. Przebudowano otwory okienne z zamkniętych półkoliście na prostokątne, zlikwidowano gzymsy nadokienne półkoliste. Drewniana, XVII-wieczna bożnica z Suchowoli, została spalona podczas drugiej wojny światowej.
Źródło: wuoz.bialystok.pl. Opracowała Patrycja A. Zalewska
Rycina pochodzi z książki: Tomasz Wiśniewski, Jarosław Wojtach rysunki, „Synagogues and Jewish Communities in the Białystok Region”
W związku z sytuacją zaistniałą w trakcie remontu dawnej bożnicy w Suchowoli, zadaliśmy kilka pytań Dyrektorowi Powiatowego Zarządu Dróg w Sokółce Grzegorzowi Pulowi:
Czy uwzględnienie nowo odkrytych elementów w projekcie odnowienia bożnicy, będzie stanowiło problem?
Grzegorz Pul: W 2016 roku Zarząd Powiatu Sokólskiego, w związku z pozyskaniem dotacji na modernizację budynków szkolnych z Regionalnego Programu Operacyjnego przez Referat Rozwoju Starostwa Powiatowego w Sokółce, powierzył Powiatowemu Zarządowi Dróg w Sokółce zrealizowanie zadań termomodernizacji pięciu budynków szkolnych Powiatu Sokólskiego. Zmodernizowane miały zostać Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Sokółce, Szkoła i Warsztaty Zespołu Szkół Zawodowych w Sokółce oraz Szkoła i Internat Zespołu Szkół w Dąbrowie Białostockiej. Powyższe inwestycje zostały zakończone sukcesem w 2017 r. W następnym etapie pozyskano dofinansowanie na głęboką modernizację pięciu budynków tj.: budynku ZS w Sokółce, budynku Klubu “Senior +” przy ul. Lelewela, bloku „szpitalnego” przy ul. Sikorskiego, ZS w Suchowoli i murowanej synagogi zwanej nową w Suchowoli. Dwie pierwsze inwestycje zakończyliśmy w 2019 r. Prace przy bloku „szpitalnym” i ZS w Suchowoli przebiegają zgodnie z harmonogramem, a zakończenie zaplanowane jest na ostatni kwartał 2020 r.
W roku 2019 Powiatowy Zarząd Dróg w Sokółce sprawował nadzór nad robotami dostosowującymi warsztaty w ZSZ w Sokółce na potrzeby Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Sokółce. Ponadto, w tym samym 2019 roku utworzono brygadę remontową z pracowników etatowych Obwodu Drogowo-Mostowego nr 1 PZD w Sokółce, która to wykonała remont korytarza III piętra oraz dostosowanie pomieszczeń na potrzeby wydziału geodezji w Starostwie Powiatowym w Sokółce. Obecnie przez brygadę prowadzony jest remont sali konferencyjnej oraz remont pomieszczeń w Zespole Szkół Rolniczych w Sokółce.
Dodatkowo w przygotowaniu lub realizacji są następujące zadania na rok bieżący:
1) Wykonanie kompleksowej dokumentacji projektowej instalacji gruntowej pompy ciepła wraz z analizą warunków geologicznych w budynku szkoły Zespołu Szkół w Suchowoli.
2) Opracowanie dokumentacji projektowej na termomodernizację budynku Zespołu Szkół Rolniczych w Sokółce przy wraz z wykonaniem audytów energetycznych.
3) Opracowanie dokumentacji projektowej na termomodernizację dwóch budynków Samodzielnego Publicznego Zakładu Pielęgnacyjno-Opiekuńczego w Krynkach.
4) Opracowanie dokumentacji projektowej na termomodernizację budynku Obwodu Drogowo – Mostowego Nr 3 w Suchowoli przy ul. Augustowskiej 54 wraz z wykonaniem audytu energetycznego.
5) Opracowanie dokumentacji projektowej na termomodernizację budynku Obwodu Drogowo – Mostowego Nr 2 w Dąbrowie Białostockiej przy ul. Kunawina 70 wraz z wykonaniem audytu energetycznego.
Jednocześnie PZD w Sokółce w roku ubiegłym rozpoczęło proces usprzętowienia, który ma na celu przejęcie bieżącego utrzymania dróg w większym zakresie. Zainwestowano w kursy dla załogi, zakupiono dwa ciągniki rolnicze o dużej mocy, równiarkę ciągnioną, pługi, posypywarki, zamiatarkę ulic.
Pomimo, opisanych powyżej wielu zadań realizowanych w szerokim zakresie w ostatnich latach Powiatowy Zarząd Dróg w Sokółce nadal skutecznie pozyskuje środki zewnętrzne na realizację licznych inwestycji drogowych. Pracownicy PZD w Sokółce w ramach obowiązków służbowych realizują nadzory inwestorskie oraz przeprowadzają cały proces inwestycyjny od projektowania poprzez postępowania o udzielenie zamówień publicznych po realizację zakończoną protokołem odbioru i rozliczeniem dotacji na inwestycjach drogowych i mostowych.
W związku z powyższym odpowiadając na pytanie, sytuacja w budynku remontowanej bożnicy w Suchowoli to nie jest problem, jest to wyzwanie, których przez ostatnie lata było wiele. Po zdjęciu warstw tynku ze ścian wewnętrznych, gdy ujawniła się historyczna forma architektoniczna budynku niezwłocznie powiadomiliśmy Starostę Sokólskiego Piotra Rećko. Starosta natomiast zwrócił się do Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o zajęcie stanowiska w tej sprawie. 26 maja 2020 r. odbyło się spotkanie na placu budowy na wniosek Prof. dr hab. Małgorzaty Dajnowicz – Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Na spotkaniu ustalono dalsze działania jakie trzeba podjąć, aby zachować historyczną formę budynku. Architekt Pan Karol Klimowicz, który zaprojektował pierwotny projekt termomodernizacji bożnicy, zobowiązał się do wykonania projektu zamiennego obejmującego zalecenia konserwatorskie. Dzięki dobrej woli oraz współpracy takich ludzi jak Architekt Karol Klimowicz, Inspektor Nadzoru Inwestorskiego Andrzej Piecielski, a w szczególności Wykonawca firma SATO Sp. z o.o. w osobach Prokurenta Jarosława Wyszkowskiego oraz Kierownika Budowy Krzysztofa Roszkowskiego jesteśmy przekonani o skutecznym wykonaniu zadania termomodernizacji budynku synagogi w Suchowoli.
Czy dostosowanie projektu do zaleceń konserwatorskich opóźni zakończenie prac remontowych?
G.P.: Powiatowy Zarząd Dróg w Sokółce obecnie pracuje nad sporządzeniem analizy wydłużenia terminu realizacji zadania w oparciu o powstający projekt zamienny. Do powyższej zmiany będzie także niezbędna akceptacja Urzędu Marszałkowskiego, ze względu współfinansowanie projektu z funduszy europejskich.
Co przemawia za powrotem do oryginalnych, XIX-wiecznych rozwiązań architektonicznych?
G.P.: Podlaski Wojewódzki Konserwator Zabytków stwierdził potrzebę zachowania i wyeksponowania historycznej formy budynku, co będzie wiązało się z wprowadzeniem projektu zamiennego przy zachowaniu stosownych procedur. Po spotkaniu z Podlaskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków odbyło się spotkanie koordynacyjne ze Starostą Piotrem Rećko w trakcie którego, Starosta nakreślił wizję wnętrza budynku dawnej bożnicy, aby nadać mu niepowtarzalny klimat. Podkreślił jednocześnie, że budynek synagogi w Suchowoli to dziedzictwo historyczne i kulturowe, którą warto jest pielęgnować dla przyszłych pokoleń. Zadaniem Powiatowego Zarządu Dróg w Sokółce jest wprowadzenie tej wizji w realne działania dążące do zakończenia inwestycji sukcesem.
Dziękujemy serdecznie za rozmowę
Z Dyrektorem Grzegorzem Pulem rozmawiała Patrycja A. Zalewska
fot. wuoz.bialystok.pl.